Βαγγέλης Χωραφάς
Όπως είναι γνωστό στις 23 Ιουνίου θα διεξαχθεί στο Βερολίνο η δεύτερη Διάσκεψη για την ειρήνη στη Λιβύη, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Όπως και στην πρώτη, έτσι και στη δεύτερη η Ελλάδα δεν έχει προσκληθεί να συμμετάσχει.
Η Αθήνα θεωρεί ότι έπρεπε να προσκληθεί γιατί είναι η χώρα της ΕΕ που βρίσκεται εγγύτερα στη Λιβύη, έχοντας κοινά θαλάσσια σύνορα, καθώς επίσης ότι έχει συμφέροντα στην περιοχή, τα οποία θίγονται από το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019.
Για τον αποκλεισμό αυτόν, οι περισσότεροι αναλυτές υιοθετούν ένα πλαίσιο που τονίζει τις ιδιαίτερες σχέσεις της Γερμανίας με την Τουρκία, ως τον καθοριστικό παράγοντα αποκλεισμού της Ελλάδας.
Αυτό το πλαίσιο ερμηνείας είναι σωστό, αλλά ανεπαρκές. Δεν είναι μόνο η Γερμανία αυτή που επιθυμεί τον αποκλεισμό της Ελλάδας από τη Διάσκεψη.
Η ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΑΤΖΕΝΤΑ
Οι συμμετέχοντες στις διαδικασίες της Διάσκεψης για τη σταθεροποίηση της Λιβύης έχουν υιοθετήσει μία πολυεπίπεδη ατζέντα.
Πρώτον, οι συμμετέχοντες θα συζητήσουν τις πολιτικές, συνταγματικές και οικονομικές εξελίξεις που θα πρέπει να επιταχυνθούν ενόψει των εκλογών της 24ης Δεκεμβρίου. Παράλληλα, θα αξιολογήσουν το μέχρι τώρα έργο της μεταβατικής κυβέρνησης.
Δεύτερον, στο τραπέζι βρίσκεται το θέμα της αποχώρησης των στρατευμάτων του Χαφτάρ από την Ανατολική Λιβύη, των Ρώσων μισθοφόρων της Wagner από τον δρόμο που συνδέει τη Μισράτα με τη Σύρτη και από το αεροδρόμιο της Αλ Τζούφρα, καθώς και των προερχόμενων από την Τουρκία μισθοφόρων ισλαμιστών.
Τρίτον, δεν τίθεται θέμα αποχώρησης των Τούρκων αξιωματικών και στρατιωτών. Την παραμονή της τουρκικής δύναμης επιθυμούν οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Ιταλία, ως αντίβαρο στη ρωσική παρουσία στη χώρα, ενώ συντάσσεται μαζί τους και η κυβέρνηση της Λιβύης.
Τέταρτον, με την αποχώρηση των μισθοφορικών στρατευμάτων αναμένεται να γίνει μετατροπή της επιχείρησης ΕΙΡΗΝΗ από επιχείρηση ελέγχου του εμπάργκο των όπλων, σε επιχείρηση εκπαίδευσης της ακτοφυλακής της Λιβύης.
Η ατζέντα αυτή στηρίζεται από όλους τους μεγάλους παίκτες στην περιοχή, ΗΠΑ, Γερμανία, Βρετανία και Ιταλία, ενώ η Γαλλία και η Αίγυπτος έχουν κάνει βήματα υποχώρησης από μία σκληρότερη στάση, όπως και η Ισπανία η οποία στο τέλος θα συναινέσει.
Ένα από τα βασικά θέματα για τους προαναφερθέντες, είναι η παραμονή των τουρκικών στρατευμάτων στη χώρα. Σε αυτό συνηγορούν και κάποιες χώρες του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης, όπως η Νιγηρία, ο Νίγηρας, η Σενεγάλη και το Τόγκο.
ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ
Όλες οι χώρες που προαναφέρθηκαν συμφωνούν σε αυτή την ατζέντα. Επίσης συμφωνούν ότι η Ελλάδα έχει τη δική της ατζέντα, η οποία αποκλίνει από την κυρίαρχη.
Η Ελλάδα επιθυμεί αποχώρηση όλων των τουρκικών στρατευμάτων, είτε είναι μισθοφόροι, είτε ο κανονικός στρατός από τη Λιβύη. Η κυβέρνηση της Λιβύης δεν συμφωνεί με αυτή τη θέση, εκτός από την υπουργό Εξωτερικών Νάιλα Μοχάμεντ ελ-Μανγκούς, η οποία όμως είναι αποδυναμωμένη.
Ο Χαφτάρ που συμφωνεί με τις θέσεις της Ελλάδας δεν μπορεί να επιβάλλει την παρουσία της στη Διάσκεψη. Σε ό,τι αφορά τη Μόσχα και αυτή επιθυμεί αποχώρηση της Τουρκίας από τη Λιβύη, αλλά μία ενδεχόμενη συμμετοχή της Ελλάδας στη Διάσκεψη δεν της επιλύει κανένα πρόβλημα. Με τα δεδομένα αυτά, δεν πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι η Ρωσία συντάχθηκε με τη Γερμανία, την Τουρκία και τη Βρετανία για τον αποκλεισμό της Ελλάδας.
Επιπρόσθετα, η Ελλάδα θα έθετε στη Διάσκεψη και το θέμα του τουρκολιβυκού μνημονίου, το οποία καμία από τις συμμετέχουσες χώρες δεν θα ήθελε να θίξει σε αυτή τη συγκυρία.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι η Ελλάδα θα πήγαινε στη Διάσκεψη, αν είχε προσκληθεί, με μία αμιγώς εθνική ατζέντα (αποχώρηση τουρκικών στρατευμάτων και τουρκολιβυκό μνημόνιο). Αυτή η ατζέντα βρίσκεται σε αντίθεση με την κυρίαρχη ατζέντα των Μεγάλων Δυνάμεων.
Αυτή η αντίθεση στα θέματα και στους προσανατολισμούς φέρνει την Ελλάδα εκτός Διάσκεψης. Δεν πρόκειται για κάποια συνωμοσία της Γερμανίας, αλλά για επιβεβαίωση του ρόλου που παίζει η Τουρκία στους σχεδιασμούς της Δύσης στην περιοχή, έστω και υπό περιορισμούς.
ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Η παραμονή των τουρκικών στρατευμάτων στη Λιβύη αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τους σχεδιασμούς των Δυτικών, μέχρι τις εκλογές του Δεκεμβρίου.
Ωστόσο, οι κινήσεις της Άγκυρας δεν εξαρτώνται απόλυτα από αυτήν. Η Ουάσιγκτον δεν πρόκειται να της προσφέρει την παραμονή στη Λιβύη, χωρίς η Άγκυρα να κόψει τους δεσμούς της με τη Μόσχα. Οι δεσμοί αυτοί ─ταυτόχρονης συμπόρευσης και αντιπαλότητας─ δεν αφορούν μόνο τη Λιβύη, αλλά και τη Συρία.
Από τη Διάσκεψη, ο Ταγίπ Ερντογάν για να κερδίσει κάτι ουσιαστικό θα πρέπει να κάνει υποχωρήσεις. Προς το παρόν, κερδίζει χρόνο και βελτιώνει την εικόνα του στο εσωτερικό ακροατήριο.
Οι ΗΠΑ δεν αισθάνονται στριμωγμένες στο θέμα της Λιβύης, όπως αισθάνονται στο Αφγανιστάν. Στο Αφγανιστάν οι ΗΠΑ επείγονται να αποχωρήσουν και η Τουρκία μπορεί να διεκδικήσει την ηγεσία της ειρηνευτικής αποστολής που θα δημιουργηθεί. Στη Λιβύη οι ΗΠΑ δεν αισθάνονται τέτοιες πιέσεις και μπορούν να κινηθούν χωρίς περιορισμούς.
Αν η Άγκυρα κατορθώσει να αποσπάσει από τις ΗΠΑ αυτά που θέλει στη Λιβύη χωρίς να έχει ξεκαθαρίσει τις σχέσεις της με τη Μόσχα, τότε θα έχει επιτύχει μία πολύ μεγάλη διπλωματική νίκη.
