γράφει ο Νίκος Ιγγλέσης

Η πανδημία του κορωνοϊού (coronavirus) ανάγκασε την ελληνική κυβέρνηση, όπως και τις κυβερνήσεις πολλών άλλων χωρών, να λάβουν δραστικά μέτρα για τον περιορισμό της μόλυνσης του πληθυσμού.

Ουσιαστικά πρόκειται για μέτρα που περιορίζουν τις επαφές μεταξύ των ανθρώπων, θέτοντάς τους σε «κατάσταση πολιορκίας» μέσα στα σπίτια τους και ευρύτερα μέσα στη χώρα τους.

Έκλεισαν τα πανεπιστήμια, τα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία, τα φροντιστήρια και οι παιδικοί σταθμοί. Έκλεισαν οι ταβέρνες, τα εστιατόρια, οι καφετέριες, τα μπαρ και τα κέντρα διασκέδασης.

Έκλεισαν τα εμπορικά καταστήματα, με εξαίρεση όσα πουλούν τρόφιμα. Έκλεισαν τα δικαστήρια, οι κινηματογράφοι και τα θέατρα, ενώ απαγορεύτηκαν οι κάθε είδους αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Τέλος έκλεισαν τα σύνορα προς την Ιταλία, την Αλβανία και τα Σκόπια, ενώ απαγορεύτηκαν οι αεροπορικές πτήσεις και τα ακτοπλοϊκά δρομολόγια προς διάφορες κατευθύνσεις, καθώς και η προσέγγιση κρουαζιερόπλοιων στα ελληνικά λιμάνια.

Τα δραστικά αυτά μέτρα καθώς και άλλα πρόσθετα που μπορεί να ληφθούν στο προσεχές διάστημα, είναι απαραίτητα, σύμφωνα με τους ειδικούς, για την ανάσχεση της πανδημίας αλλά προκαλούν επικίνδυνες παρενέργειες στο κοινωνικό σώμα.

Η κάθε κυβέρνηση οφείλει να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για να εξουδετερώσει τις παρενέργειες. Σε διαφορετική περίπτωση: «Ο ασθενής μπορεί να γιατρευτεί από την ασθένεια, αλλά θα πεθάνει από τις παρενέργειες της θεραπείας».

Ο φόβος και η ανασφάλεια κυριαρχεί και επηρεάζει σχεδόν όλες τις δραστηριότητες των πολιτών. Λόγω του μεγάλου αριθμού των κλειστών καταστημάτων πάρα πολλοί εργαζόμενοι, αυτοαπασχολούμενοι και επιχειρηματίες, θα χάσουν το εισόδημά τους. Πώς θα επιβιώσουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Πώς θα πληρώσουν τους λογαριασμούς τους και τις άλλες υποχρεώσεις τους; Πώς οι επιχειρηματίες θα πληρώσουν τα χρέη τους στους προμηθευτές τους; Ο συνολικός τζίρος στην αγορά συρρικνώνεται δραματικά και η ανεργία εκτινάσσεται.

Παράλληλα ο, ιδιαίτερα σημαντικός για την Ελλάδα, τουριστικός τομέας θα υποστεί πολύ καταστροφικό πλήγμα. Ξενοδοχεία και άλλες δραστηριότητες στον τομέα αυτό δε θα λειτουργήσουν και οι εποχιακά εργαζόμενοι στον κλάδο δε θα βρουν εργασία.

Η κατανάλωση θα περιοριστεί λόγω του μειωμένου εισοδήματος των Ελλήνων και λόγω του ότι οι τουρίστες δε θα έρθουν φέτος. Συνέπεια όλων αυτών θα είναι τα έσοδα του κράτους από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές να καταρρεύσουν, αλλά και οι δαπάνες του να αυξηθούν.

Ο Προϋπολογισμός του 2020 προέβλεπε έσοδα από το ΦΠΑ 18,3 δις, από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης (καυσίμων, ποτών κλπ) 7,2 δις, από το φόρο εισοδήματος 16,6 δις. και από ασφαλιστικές εισφορές 22,5 δις. Σύνολο εσόδων 54,6 δις ευρώ. Ποιο τμήμα από αυτά τα προϋπολογισμένα έσοδα δε θα εισπραχθεί; Ήδη η κυβέρνηση ανακοίνωσε αναστολή για 4 μήνες της πληρωμής φόρων και ασφαλιστικών εισφορών για περίπου 200.000 επιχειρήσεις που απασχολούν 600.000 εργαζόμενους.

Επίσης αναβάλλονται για 4 μήνες οι φορολογικές υποχρεώσεις για αυτοαπασχολούμενους και ατομικές επιχειρήσεις.  Θα καταγραφεί μείωση εσόδων της τάξης του 30%, του 50% ή περισσότερο; Αυτό δεν μπορεί αυτήν τη στιγμή να υπολογιστεί γιατί εξαρτάται από το χρονικό διάστημα που θα παραμένουν σε ισχύ τα μέτρα. Αυτό το διάστημα θα είναι μακρύ, πάνω από 6 μήνες, με τα σημερινά δεδομένα.

Παράλληλα οι δαπάνες για την υγεία θα αυξηθούν και θα απαιτηθούν πρόσθετες δαπάνες για να εξασφαλιστεί ένα ελάχιστο εισόδημα επιβίωσης για τους Έλληνες που σταμάτησαν να εργάζονται. Ήδη ανακοινώθηκε ένα επίδομα 800 ευρώ για το διάστημα από 15 Μαρτίου μέχρι 30 Απριλίου που αφορά περίπου 500.000 άτομα, συνολικού κόστους 450 εκατ. ευρώ.  Για τη στήριξη των επιχειρήσεων θα δοθούν, με τη μορφή επιστρεπτέας προκαταβολής, 1 δις ευρώ για την αντιμετώπιση της μείωσης του τζίρου και του μισθολογικού και μη μισθολογικού κόστους. Πρόσθετη δαπάνη απαιτείται για την κάλυψη των ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων από το κράτος, με βάση το σύνολο του ονομαστικού μισθού καθώς και για τους τόκους των δανείων προς τις τράπεζες, των οποίων η πληρωμή των χρεολυσίων αναστέλλεται μέχρι τον προσεχή Σεπτέμβριο. Ουσιαστικά δεν υπάρχει προϋπολογισμός, αλλά ούτε ασφαλιστικό σύστημα. Όλα βρίσκονται στον αέρα.

Οι αποφάσεις του Eurogroup στις 16-3-20.

Η ελληνική κυβέρνηση, μπροστά στην ολοκληρωτική οικονομική καταστροφή, ήταν υποχρεωμένη να καταφύγει στο Eurogroup, το άτυπο αυτό όργανο της Ευρωζώνης, που αποτελεί την ουσιαστική κυβέρνηση της χώρας από το 2010. Χωρίς την άδειά του δεν μπορεί να λάβει κανένα δημοσιονομικό μέτρο. Το Eurogroup όμως δεσμεύεται από τους κανόνες λειτουργίας του ενιαίου νομίσματος, του ευρώ.

Αυτό που αποφασίστηκε ήταν απλώς η ευελιξία του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (σημαίνει δυνατότητα αύξησης του δημοσιονομικού ελλείμματος πέρα από τους ισχύοντας κανόνες) και η αναστολή, ειδικά για την Ελλάδα, της υποχρέωσης για πρωτογενές αποτέλεσμα 3,5% του ΑΕΠ για το 2020. Ουσιαστικά το Eurogroup αποφάσισε να χαλαρώσει τους αυστηρούς κανόνες του ευρώ χωρίς να εξασφαλίσει ευρώ για τα κράτη-μέλη του.

Η Ελλάδα, δηλαδή, μπορεί να προχωρήσει σε αύξηση των δαπανών και να καταγράψει δημοσιονομικό έλλειμμα προκειμένου να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του κορωνοϊού στην οικονομία της, αρκεί να βρει τα απαραίτητα ποσά.

Το ίδιο ισχύει και για το πρωτογενές αποτέλεσμα (όχι πλεόνασμα) του 3,5% με το οποίο πληρώνονται οι τόκοι του δημόσιου χρέους. Μπορεί να μην είμαστε υποχρεωμένοι να εξασφαλίσουμε το 3.5% αλλά τους τόκους θα πρέπει να τους πληρώσουμε. Δεν τους διέγραψε το Eurogroup.

Το συμπέρασμα είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση είναι ελεύθερη να κάνει όποιες δαπάνες θεωρήσει αναγκαίες αρκεί να βρει τα δισεκατομμύρια ευρώ που χρειάζεται η χώρα και οι πολίτες της απλώς για να επιβιώσουν. Ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό μέσα στο ευρώ είναι ο πρόσθετος δανεισμός που θα γιγαντώσει ακόμη περισσότερο το χρέος.

Ποιος θα δανείσει την Ελλάδα και με τι επιτόκιο, όταν όλες οι χώρες του ευρώ θα ζητάνε νέα δάνεια; Υπήρχαν βέβαια ταμειακά διαθέσιμα 22,8 δις στο τέλος του 2019, προερχόμενα από δανεισμό, αλλά προορίζονται, ως εγγύηση, για την εξυπηρέτηση του χρέους και απαιτείται η άδεια του Eurogroup για να χρησιμοποιηθούν.

Η επόμενη μέρα, όταν λήξει η «κατάσταση πολιορκίας», θα είναι όχι απλώς δύσκολη αλλά εφιαλτική, όπως είπε ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης. Αυτό γιατί η οικονομία θα είναι κατεστραμμένη, οι πολίτες φτωχοποιημένοι και το χρέος δυσθεώρητο.

Η κατάσταση θα ήταν τελείως διαφορετική αν η Ελλάδα διέθετε δικό της εθνικό νόμισμα. Η κυβέρνηση θα εξέδιδε χρήμα για να πληρώσει τις νέες δαπάνες και να καλύψει τις μειώσεις των εσόδων από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές. Αυτό το νέο χρήμα δε θα το δανειζόταν από πουθενά και την επόμενη μέρα δε θα το χρωστούσε σε κανέναν.

Ο κορωνοϊός θα προκαλέσει οικονομική ύφεση μεγαλύτερη απ’ αυτήν των Μνημονίων, όταν το ΑΕΠ μειώθηκε πάνω από 25%. Η επόμενη μέρα θα έρθει με νέα αύξηση των φόρων και νέες μειώσεις μισθών και συντάξεων για να εξυπηρετείται το κατά πολύ υψηλότερο χρέος. Η καταστροφή που προκάλεσαν τα Μνημόνια θεωρήθηκε απαραίτητη για να παραμείνει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη.