Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ, που πέθανε, θα μείνει στην ιστορία για πολλά περισσότερα από τον χρόνο που πέρασε στον Λευκό Οίκο.

Όταν, το 1977, ο Τζέιμς Ερλ Κάρτερ Τζούνιορ έφτανε στην Ουάσινγκτον, ο 39ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών συμβόλιζε ένα λαμπρό, νέο μέλλον.

Μεγαλωμένος σε μία φάρμα φιστικιών στη γενέτειρά του Τζώρτζια, βγήκε από την αφάνεια με το σύνθημα «Εμπιστευθείτε με». Με τη χώρα να παρασύρεται ακόμα από το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, η φράση αυτή είχε μεγάλη απήχηση. Από την πρώτη ημέρα επέμεινε να τον αποκαλούν «Τζίμι» και με τη σύζυγό του Ρόζαλιν περπάτησαν χέρι-χέρι από το Καπιτώλιο στο Λευκό Οίκο, την ημέρα της ορκωμοσίας του.

Υπηρέτησε μια θητεία στην εξουσία από το 1977 έως το 1981 και επί των ημερών του αντιμετώπισε ένα κύμα προκλήσεων εξωτερικής πολιτικής και απέτυχε να επανεκλεγεί, χάνοντας τις εκλογές από τον Ρόναλντ Ρίγκαν. Ο Τζίμι Κάρτερ εγκατέλειψε την προεδρία ως ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος που ηττήθηκε από το 1932. Τις δεκαετίες έκτοτε ωστόσο, η ανθρωπιστική του δράση και η ενασχόλησή του με τα κοινά του εξασφάλισαν υστεροφημία και τον καθιέρωσαν ως παγκόσμιο ηγέτη.

Το πολιτικό του ξεκίνημα
Γεννημένος στο Plains της Τζόρτζια το 1924, ως παιδί, ο Τζίμι εργαζόταν πολλές ώρες στο αγρόκτημα και η ζωή στο σπίτι ήταν λιτή. Οι πιο κοντινοί του γείτονες ήταν οι Αφροαμερικανοί εργάτες που έγιναν οι πιο στενοί του φίλοι. Όταν ο πατέρας του πέθανε από καρκίνο, ο Τζίμι Κάρτερ εγκατέλειψε μια επταετή καριέρα στο ναυτικό ως υποβρύχιος για να πάρει τον έλεγχο της οικογενειακής φάρμας. Γύρισε την περιουσία του και έγινε πλούσιος στη διαδικασία.

Μπήκε στην πολιτική τη δεκαετία του 1960, εξελέγη γερουσιαστής της πολιτείας Τζόρτζια κατά τη διάρκεια ειδικών εκλογών, ξεκινώντας την εκστρατεία του μόνο δύο εβδομάδες πριν τις κάλπες. Μετά από μια αρχική ήττα για τον κυβερνήτη της Τζόρτζια, εξελέγη στο ανώτατο αξίωμα της πολιτείας το 1970, μια θέση που θα χρησιμοποιούσε ως εφαλτήριο για τον Λευκό Οίκο.

Ο Κάρτερ βάσισε την πολιτική του σε ένα μείγμα αναγεννημένου χριστιανικού πνεύματος, μια αίσθηση ανεξαρτησίας και μια φιλελεύθερη παράδοση. Το τελευταίο το κληρονόμησε από τη μητέρα του, Λίλιαν, η οποία εντάχθηκε στο Ειρηνευτικό Σώμα σε ηλικία 68 ετών και πέρασε δύο χρόνια δουλεύοντας ως νοσοκόμα στην Ινδία.

Η αδερφή του, βαθειά θρησκευόμενη τον είχε πείσει μέχρι τότε να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στον Θεό. Ως πρόεδρος, συνέχισε να κηρύττει στο κυριακάτικο σχολείο για παιδιά και πάντα έλεγε προσευχή πριν από τα γεύματα, ακόμη και σε κρατικά δείπνα με ξένους ηγέτες.

Δύσκολη προεδρία
Μετά από μια δύσκολη εκλογική νίκη εναντίον του Τζέραλντ Φορντ στις προεδρικές εκλογές του 1976, τα προβλήματα γρήγορα αυξήθηκαν για τον Κάρτερ. Στο εσωτερικό, η πετρελαϊκή κρίση είχε προκαλέσει υψηλό πληθωρισμό και ανεργία και πάλεψε να πείσει τους Αμερικανούς να αποδεχθούν τα απαιτούμενα μέτρα λιτότητας. Το αποκορύφωμα των χρόνων του Κάρτερ ήταν η υπογραφή των Συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ το 1978, με τις οποίες η Αίγυπτος αναγνώρισε επίσημα το κράτος του Ισραήλ. Υπέγραψε επίσης μια συνθήκη για την επιστροφή της διώρυγας στον Παναμά.

Όμως τα επόμενα γεγονότα συνωμότησαν εναντίον του. Πρώτα, ο Σάχης του Ιράν ανατράπηκε και 66 Αμερικανοί συνελήφθησαν όμηροι στην Τεχεράνη. Τότε οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στο Αφγανιστάν. Το αμερικανικό μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων του 1980 στη Μόσχα απέτυχε να κερδίσει αρκετή υποστήριξη για να ακυρωθούν. Διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν και εισήγαγε εμπορικό εμπάργκο.

Αλλά το κοινό δεν πίστευε ότι ήταν αρκετά «σκληρός» και η δημοτικότητά του έπεσε. Όταν μια προσπάθεια διάσωσης των ομήρων απέτυχε και οκτώ Αμερικανοί στρατιωτικοί σκοτώθηκαν, ο Κάρτερ φάνηκε ακόμη πιο αδύναμος. Για να επιδεινώσει την κατάστασή του, το Ιράν καθυστέρησε την απελευθέρωση των ομήρων μέχρι την ορκωμοσία του νέου προέδρου, Ρόναλντ Ρίγκαν.

Επόμενη πράξη
Αντί να εξαφανιστεί από το προσκήνιο, ο Τζίμι Κάρτερ χρησιμοποίησε το κύρος του πρώην γραφείου του για να γίνει διπλωμάτης και μεσολαβητής σε όλο τον κόσμο υπό την αιγίδα του νεοϊδρυθέντος Κέντρου Κάρτερ του, που εδρεύει στην Ατλάντα. Εργάστηκε στα παρασκήνια για να διατηρήσει την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, έπεισε τον πρώην δικτάτορα της Βόρειας Κορέας, Κιμ Ιλ Σουνγκ, να εγκαινιάσει συζητήσεις με τη Νότια Κορέα.

Ο Κάρτερ ηγήθηκε μιας αντιπροσωπείας που έπεισε τους ηγέτες στην Αϊτή να παραδώσουν την εξουσία το 1994 και μεσολάβησε για κατάπαυση του πυρός στη Βοσνία που βοήθησε να ανοίξει ο δρόμος για τη μελλοντική συνθήκη ειρήνης εκεί. Συνέχισε να αποκτά διεθνή φήμη για το έργο του στην προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κερδίζοντας το Νόμπελ Ειρήνης το 2002.

Πρόσθεσε πολύ γρήγορα την παρακολούθηση εκλογών στο Κέντρο Κάρτερ, καταγγέλλοντας τις εκλογές του 1989 στον Παναμά του στρατηγού Νοριέγκα. Στη συνέχεια συμβούλεψε τον Ντανιέλ Ορτέγκα για τη διοργάνωση δίκαιων εκλογών στη Νικαράγουα, οι οποίες, κατά ειρωνικό τρόπο, είχαν ως αποτέλεσμα την ήττα του Ορτέγκα. Το Carter Center έχει επίσης καθιερώσει προγράμματα υγείας που ώθησαν στην εξάλειψη του ινδικού σκουληκιού και αντιμετώπισε με επιτυχία την ογκοκερκίαση, γνωστή επίσης ως τύφλωση των ποταμών και νόσος του Robles.

Παλαίμαχος πολιτικός
Καθώς ο Κάρτερ συνέχισε να εργάζεται σε όλο τον κόσμο, η φήμη του ως πρόεδρος της μιας θητείας άρχισε σύντομα να υποχωρεί. Ήταν τέτοια η παγκόσμια απήχησή του μετά την αποχώρησή του από την εξουσία που ο Φιντέλ Κάστρο του επέτρεψε να εκπέμπει ζωντανά στον κουβανικό λαό στα ισπανικά, παρόλο που γνώριζε ότι θα επέκρινε το ιστορικό των πολιτικών δικαιωμάτων του Κουβανού ηγέτη.

Ο Κάρτερ είχε βέβαια και επικριτές. Ορισμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις τονν κατηγόρησαν ότι συχνά ενεργεί μονομερώς και αμφισβήτησαν τη δέσμευσή του σε μακροπρόθεσμα έργα. Το 2002 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης για την «ακαταπόνητη προσπάθειά του για δεκαετίες να βρει ειρηνικές λύσεις σε διεθνείς συγκρούσεις».

Στην ομιλία αποδοχής του, ο Κάρτερ είπε πως «ο πόλεμος μπορεί μερικές φορές να είναι αναγκαίο κακό. Αλλά ανεξάρτητα από το πόσο αναγκαίος, είναι πάντα κακός, ποτέ καλός. Δεν θα μάθουμε πώς να ζούμε μαζί ειρηνικά σκοτώνοντας ο ένας τα παιδιά του άλλου»

Ο πρώην πρόεδρος έχει μιλήσει έντονα ενάντια σε ορισμένες αποφάσεις που τον ακολούθησαν στην προεδρία, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου στο Ιράκ υπό τον Τζορτζ Μπους και της συνεχιζόμενης μαζικής παρακολούθησης υπό τον Μπαράκ Ομπάμα, λέγοντας ότι ο Έντουαρντ Σνόουντεν πρέπει να εξεταστεί για απονομή χάριτος.

Έχει επίσης επικρίνει τις ενέργειες του Ισραήλ σε σχέση με την Παλαιστίνη σε ένα βιβλίο του 2006 με τίτλο «Παλαιστίνη - Ειρήνη όχι Απαρτχάιντ», το οποίο προσέλκυσε κριτική ακόμη και από πολλούς εκλεγμένους ηγέτες στο δικό του Δημοκρατικό κόμμα. Από το 2007, ο Κάρτερ ήταν επίσης μέλος των The Elders, μιας ομάδας που ιδρύθηκε από τον Nέλσον Μαντέλα από τους μεγαλύτερους παγκόσμιους ηγέτες που δεν κατείχαν πλέον δημόσια αξιώματα, μαζί με τους Kόφι Ανάν, Έλα Μπατ και Μέρι Ρόμπινσον.

Τον Αύγουστο του 2015, ο Κάρτερ ανακοίνωσε ότι ο καρκίνος που βρέθηκε αρχικά στο συκώτι του είχε εξαπλωθεί σε μελάνωμα και τέσσερα σημεία στον εγκέφαλό του και ότι επρόκειτο να υποβληθεί σε θεραπεία. Τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς είπε σε μια τάξη στο κυριακάτικο σχολείο στο Πλέινς της Τζόρτζια ότι μια μαγνητική τομογραφία δεν είχε αποκαλύψει κανένα σημάδι καρκίνου του εγκεφάλου.

Στα μέσα Φεβρουαρίου, ο Κάρτερ τερμάτισε την ιατρική περίθαλψη, αποφασίζοντας να δεχθεί ανακουφιστική φροντίδα στο σπίτι του στη Τζόρτζια, ανακοίνωσε το ίδρυμά του (18/2). Ο πρώην πρόεδρος αποφάσισε να «περάσει τον υπόλοιπο χρόνο του στο σπίτι με την οικογένειά του», αλλά δεν είπε τι οδήγησε την απόφαση. Έχει εκφράσει εντυπωσιακή ψυχραιμία στις προκλήσεις της υγείας του. «Είμαι απόλυτα άνετος με ό,τι κι αν έρθει», είχε πει το 2015. «Είχα μια συναρπαστική, περιπετειώδη και ευχάριστη ύπαρξη» είχε δηλώσει λίγα χρόνια πριν φύγει από τη ζωή.

newsbomb.gr