Του Δημήτρη Παπαδάκη

Πριν από λίγες εβδομάδες, συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από την έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Με αφορμή αυτό το γεγονός, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενέκριναν με ευρεία μάλιστα πλειοψηφία ένα ψήφισμα με τίτλο «Η σημασία της Ευρωπαϊκής μνήμης για το μέλλον της Ευρώπης». Στο ψήφισμα αυτό, η Σοβιετική Ένωση θεωρείται συνυπεύθυνη με τη ναζιστική Γερμανία για το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ παράλληλα καλούνται «όλα τα κράτη μέλη να εορτάζουν την 23η Αυγούστου (σ.σ. ημέρα υπογραφής του Συμφώνου Μολότοφ – Ρίμπεντροπ) ως Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης για τα θύματα των ολοκληρωτικών καθεστώτων τόσο σε ενωσιακό, όσο και σε κρατικό επίπεδο».

Στη χώρα μας η συζήτηση πήρε φωτιά λόγω της στάσης των Ελλήνων ευρωβουλευτών, που πλειοψηφικά είτε καταψήφισαν είτε απείχαν από την ψηφοφορία. Μόνο η Άννα Μισέλ Ασημακοπούλου από τη ΝΔ και ο Εμμανουήλ Φράγκος από την «Ελληνική Λύση» υπερψήφισαν το εν λόγω ψήφισμα. Η συζήτηση όμως σε πανευρωπαϊκό επίπεδο είναι αρκετά πιο ενδιαφέρουσα από την ελληνική εκδοχή της. Αν διαβάσει κανείς προσεκτικά το ψήφισμα καταλαβαίνει πως για τη σημερινή Ευρώπη ο χρόνος μοιάζει να έχει «παγώσει» στο σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ, ενώ άλλες αντίστοιχες συμφωνίες «πολιτικού κατευνασμού» της ίδιας περιόδου αποσιωπώνται. Η αποσιώπηση για παράδειγμα της Συμφωνίας του Μονάχου του 1938 –όταν με τη συγκατάθεση Βρετανίας και Γαλλίας παραχωρήθηκαν σημαντικά τμήματα της Τσεχοσλοβακίας στους ναζί– αποτελεί κραυγαλέο παράδειγμα της à la carte χρήσης των ιστορικών γεγονότων. Όντως εξισώνεται σε μεγάλο βαθμό ο ναζισμός με τον κομμουνισμό, καθώς στο ψήφισμα δεν γίνεται καμιά αναφορά στον ιδιαίτερο ρόλο της Σοβιετικής Ένωσης στον αντιφασιστικό αγώνα.

Τα τελευταία χρόνια, πράγματι, υπάρχει μια τάση ιστορικού αναθεωρητισμού, που ενίοτε μετατρέπεται σε μια «πτωματολογία», προκειμένου να μετρηθεί ποσοτικά το «μεγαλύτερο κακό», στον 20ό αιώνα. Ποιος σκότωσε περισσότερους; Ο Στάλιν ή ο Χίτλερ; Αυτή η συζήτηση είναι προφανώς αδιέξοδη. Το θέμα είναι ότι εδώ εξετάζονται δύο ιδεολογίες. Τόσο ο ναζισμός όσο και ο κομμουνισμός υπήρξαν αυταρχικά καθεστώτα και εγκληματικές εκδοχές του ολοκληρωτισμού. Διαφορετικές μεν εκδοχές, αλλά εκδοχές του ίδιου πράγματος. Αυτό που διαφοροποιεί κάπως τα πράγματα είναι ότι ο ναζισμός σήμαινε το απόλυτο κακό, ενώ «υπαρκτός σοσιαλισμός» ήταν η αποκρουστική και νοσηρή διαστρέβλωση μιας ευγενούς στη θεωρία ιδέας. Όμως αυτοί που είχαν το copyright αυτή την εκδοχή του κομμουνισμού παρουσίασαν στο κόσμο….

Η εκ των υστέρων εργαλειοποίηση ιστορικών γεγονότων είναι κάτι σύνηθες δυστυχώς. Είναι άλλο η ιστορία και είναι άλλο η προβολή των σημερινών ιδεολογικών, πολιτικών ή και κοινωνικών αναγκών στα ιστορικά γεγονότα. Ναζισμός και κομμουνισμός πορεύτηκαν για πολύ λίγο μαζί, συγκρούστηκαν με αποτέλεσμα ο ναζισμός να ηττηθεί και ο κομουνισμός να καταρρεύσει μερικές δεκαετίες αργότερα. Το μέλλον της Ευρώπης κρίθηκε από αυτά τα γεγονότα: από τις στάχτες του Άουσβιτς και τo τείχος του Βερολίνου, αλλά κυρίως από τους ποταμούς αίματος που χύθηκαν στην διάρκεια του πολέμου και βάναυση καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις ιδεολογίες αυτές. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι εξάλλου μια απάντηση σε όλα αυτά: ένα διαρκές πείραμα για τη μεγαλύτερη εθελοντική ένωση κρατών που έγινε ποτέ κόσμο μέσα στο πλαίσιο της δημοκρατίας και ανθρώπινων δικαιωμάτων. Πότε στην ιστορία δεν έχει επιχειρηθεί κάτι τέτοιο και αυτή η προσπάθεια είναι αποτέλεσμα των δεινών του πολέμου και των φρικαλεοτήτων των ολοκληρωτικών καθεστώτων.

agrinioculture.gr