Σείεται η Σερβία με τις τεράστιες διαδηλώσεις κατά της επανέναρξης του αμφιλεγόμενου σχεδίου εκμετάλλευσης μεταλλείου λιθίου, το οποίο αναμένεται να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση στην Ευρώπη και ιδιαίτερα της γερμανικής βιομηχανίας που ψάχνει κοιτάσματα για να δημιουργήσει ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Πολλοί στην Σερβία επίσης συνδέουν το ζήτημα και με τον πρωταγωνιστικό ρόλο που είχε η Γερμανία στην καταστροφή της Γιουγκοσλαβίας και της δημιουργίας του Κοσσυφοπεδίου και είναι ιδιαίτερα εκνευρισμένοι με ένα σχέδιο που θα είναι και σαν ένα «ευχαριστώ» στο Βερολίνο για την εθνική ζημιά, με διαδηλωτές να λένε «Αν η Γερμανία θέλει να φτιάχνει ηλεκτρικά αυτοκίνητα να σκάψει το έδαφός της για να βρει λίθιο».
Πριν τη συγκέντρωση στο κέντρο της σερβικής πρωτεύουσας, δυο μορφές του κινήματος εναντίον του σχεδίου κατήγγειλαν πως προσήχθησαν για λίγη ώρα από μέλη των υπηρεσιών ασφαλείας που προειδοποίησαν ότι οποιαδήποτε ενέργεια οδηγούσε στο κλείσιμο δρόμων θα ήταν «παράνομη» αλλά αυτό δεν απέτρεψε δεκάδες χιλιάδες πολιτών να κατακλύσουν τους δρόμους.
«Ήρθα στο Βελιγράδι επειδή υπερασπιζόμαστε την προστασία της ζωής στη Σερβία», είπε ο Σλόμπονταν Στανιμίροβιτς, 58χρονος κάτοικος στην κοινότητα Ραντιέβινα, που βρίσκεται κοντά στο ορυχείο.
Οι διαδηλωτές φώναζαν συνθήματα όπως «Rio Tinto, φύγε απ’ τη Σερβία!» και «δεν θα σκάψετε!» στη συγκέντρωση και την πορεία στο κέντρο της σερβικής πρωτεύουσας.
Κατόπιν απέκλεισαν τις σιδηροτροχιές στον μεγαλύτερο σιδηροδρομικό σταθμό του Βελιγραδίου, διακόπτοντας την κυκλοφορία των συρμών.
Χθες βράδυ ο Ζλάτκο Κοκάνοβιτς, εκ των ηγετών των διαδηλωτών, διατράνωσε πως οι κινητοποιήσεις θα συνεχιστούν. «Θα μείνουμε εδώ όλη νύχτα κι όλη μέρα», επέμεινε ο κ. Κοκάνοβιτς.
Οργανώσεις που μάχονται για την προστασία του περιβάλλοντος δηλώνουν έτοιμες να αποκλείσουν τους κυριότερους οδικούς άξονες της χώρας και ν’ αρχίσουν εκστρατεία ανυπακοής των πολιτών αν η κυβέρνηση αρνηθεί να ικανοποιήσει τις διεκδικήσεις τους και να απαγορεύσει την εκμετάλλευση κοιτασμάτων λιθίου.
Η Σερβία διαθέτει πελώρια κοιτάσματα λιθίου, ιδίως κοντά στην πόλη Λόζνιτσα (δυτικά), όμως αμφιλεγόμενο σχέδιο για τη λειτουργία ορυχείου, που έχει καταρτιστεί από τον αγγλοαυστραλιανό κολοσσό Rio Tinto διχάζει εδώ και χρόνια τη χώρα.
Τη 19η Ιουλίου, μια εβδομάδα μετά το πράσινο φως της κυβέρνησης στις δραστηριότητες εξόρυξης στο ορυχείο αυτό, το Βελιγράδι και η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψαν συμφωνία για τον εφοδιασμό ευρωπαϊκών κρατών με λίθιο.
Τα κοιτάσματα εντοπίστηκαν το 2004, όμως μαζικές διαδηλώσεις που διήρκεσαν εβδομάδες ανάγκασαν τις αρχές να εγκαταλείψουν το έργο το 2022.
Πρόσφατα όμως η κυβέρνηση έκανε αναστροφή στο ζήτημα, έπειτα από απόφαση της δικαιοσύνης τον περασμένο μήνα σύμφωνα με την οποία η ανάκληση της άδειας που είχε δοθεί στη Rio Tinto δεν «συμμορφωνόταν προς το Σύνταγμα και τον νόμο».
Το λίθιο είναι απαραίτητο μέταλλο για την κατασκευή μπαταριών για ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Είναι στοιχείο-κλειδί προκειμένου η αυτοκινητοβιομηχανία να κάνει μετάβαση προς πιο οικολογική παραγωγή.
Το σχέδιο ωστόσο συναντά αντίσταση από πολλούς Σέρβους, που φοβούνται ότι η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων θα μολύνει τις πηγές νερού και τους υδροφόρους ορίζοντες και θα θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.
Η κυβέρνηση του Σέρβου προέδρου Αλεξάνταρ Βούτσιτς έχει υποσχεθεί επανειλημμένα πως δεν θα αρχίσει καμιά εκμετάλλευση κοιτασμάτων λιθίου παρά αφού δοθούν εγγυήσεις για τα πρωτόκολλα περιβαλλοντικής ασφάλειας.
