Η 1η Απριλίου 1955, ήταν η ημέρα που οι Βρετανοί κατακτητές της Μεγαλονήσου βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις αντάρτικες ομάδες που οργάνωσε ο Κύπριος συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας. Η Κύπρος γιορτάζει σήμερα την 69η επέτειο από την έναρξη του αντιαποικιακού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών).
Η 1η Απριλίου 1955, ήταν η ημέρα που οι Βρετανοί κατακτητές της Μεγαλονήσου βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις αντάρτικες ομάδες που οργάνωσε ο Κύπριος συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας, ο οποίος πήρε το ψευδώνυμο «Διγενής». Ο Γρίβας που είχε φτάσει μυστικά στη Κύπρο, κουβαλούσε στη πλάτη του το στίγμα της δράσης του, ως ηγέτης της οργάνωσης «Χ», η οποία είχε κατηγορηθεί για συνεργασία με τους Γερμανούς στην Ελλάδα και για έντονη αντικομμουνιστική δράση την περίοδο των Δεκεμβριανών.
Στόχος του αγώνα που ξεκίνησε η ΕΟΚΑ στη Κύπρο, ήταν η Ένωση με την Ελλάδα, η οποία τελικώς δεν επετεύχθη καθώς ο αγώνας κατέληξε με τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κύπρου, η οποία αποδείχθηκε θνησιγενής, αφού οι συμφωνίες περιείχαν τον σπόρο του διχασμού και της αντιπαράθεσης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, με την συνέχιση της βρετανικής στρατιωτικής παρουσίας μέσω των κυρίαρχων βάσεων. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η σύνθεση του πληθυσμού ήταν 82% Ελληνοκύπριοι και μόλις 18% Τουρκοκύπριοι.
Την 1η Απριλίου 1955, μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα όλες οι πόλεις της Κύπρου ξύπνησαν από τις δυνατές εκρήξεις. Μέλη της ΕΟΚΑ είχαν οργανώσει δολιοφθορές σε στόχους βρετανικών συμφερόντων. Πρώτος νεκρός ο μαθητής Μόδεστος Παντελής, ο οποίος σκοτώθηκε από ηλεκτροπληξία ενώ προσπαθούσε να κόψει ηλεκτροφόρα σύρματα, ώστε να διακόψει τον φωτισμό σε βρετανική βάση και να γίνει η επίθεση.
Πρώτος καταζητούμενος ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο οποίος υπήρξε και ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ. Ήταν από τους λίγους αντάρτες με στρατιωτική εμπειρία καθώς είχε υπηρετήσει ως έφεδρος ανθυπολοχαγός στην Ελλάδα. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου είχε ίσως το πλέον ηρωικό τέλος από τους ήρωες της ΕΟΚΑ. Μετά από προδοσία εντοπίστηκε το κρησφύγετο του κοντά στο Μοναστήρι του Μαχαιρά. Αφού έβγαλε έξω από το κρυσφύγετο τους συναγωνιστές του έμεινε μόνος του και έδωσε μάχη επί 8 ώρες σκοτώνοντας δεκάδες Άγγλους. Τελικώς για να τον εξουδετερώσουν έριξαν βενζίνη με ελικόπτερα και τον έκαψαν ζωντανό.
Ηρωική μορφή που ξεχώρισε ήταν και αυτή του Κυριάκου Μάτση, ο οποίος επίσης εντοπίστηκε σε κρησφύγετο το οποίο είχε προδοθεί. Όταν οι Βρετανοί του ζήτησαν να βγει, αυτός απάντησε ότι θα το έκανε μόνο πυροβολώντας. Τότε τον σκότωσαν με χειροβομβίδες που έριξαν στο κρησφύγετο.
Τα τέσσερα χρόνια του αγώνα γράφτηκαν σελίδες απίστευτου ηρωισμού, με τους Βρετανούς να οδηγούν στην αγχόνη και να εκτελούν νεαρά παιδιά που συμμετείχαν στην ΕΟΚΑ. Καραολής, Δημητρίου, Πατάτσος, Παναγίδης… Όλοι στάθηκαν μπροστά στην αγχόνη ψέλνοντας τον εθνικό ύμνο και φωνάζοντας ζήτω η Ελλάδα. Ο τελευταίος που απαγχονίστηκε ήταν ο 18χρονος μαθητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης, στον οποίο η Βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ, μητέρα του νυν Βασιλιά Καρόλου, αρνήθηκε να δώσει χάρη. Οι απαγχονισθέντες για να αποφευχθούν οι λαϊκές αντιδράσεις θάφτηκαν μέσα στο χώρο των φυλακών που σήμερα έχουν γίνει τόπος προσκυνήματος με την ονομασία «Φυλακισμένα Μνήματα».
Πολιτικός ηγέτης της ΕΟΚΑ υπήρξε ο πρώτος Πρόεδρος της Κύπρου, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ενώ μέλη της οργάνωσης διετέλεσαν οι μετέπειτα πρόεδροι Σπύρος Κυπριανού, Γλαύκος Κληρίδης και Τάσσος Παπαδόπουλος. Στον αγώνα δεν συμμετείχε το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κύπρου το ΑΚΕΛ και γιατί το ίδιο δεν επιθυμούσε αλλά και γιατί ο Γρίβας ως αντικομμουνιστής το θεωρούσε επικίνδυνο.
Σήμερα σε όλες τις πόλεις της Κύπρου πραγματοποιούνται δοξολογίες και εκδηλώσεις για την επέτειο της 1ης Απριλίου με την υπενθύμιση ότι ο αγώνας για ένωση με την Ελλάδα δεν επιτεύχθηκε, παρά το ότι στο δημοψήφισμα του 1950, το 97% των Κυπρίων είχε ταχθεί υπέρ της ενσωμάτωσης της Μεγαλονήσου στον ελληνικό κορμό. Υπέρ της ένωσης είχαν ψηφίσει ακόμα και οι Τουρκοκύπριοι.
